Do Polski juĆŒ wkrĂłtce powinno trafić ponad 76 mld. euro z budĆŒetu Unii Europejskiej na lata 2021-2027. OgĂłlnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP) apeluje do organizacji w caƂym kraju o mobilizację oraz do wƂączenia się w pracę komitetĂłw monitorujących programy finansowane z funduszy europejskich.

Zgodnie z Umową Partnerstwa okreƛlającą strategię wykorzystania funduszy europejskich
w Polsce na lata 2021-2027 będziemy mieć do dyspozycji w tej perspektywie unijnej okoƂo 76 miliardĂłw euro. To standardowy 7-letni budĆŒet unijny, z ktĂłrego Polska skorzysta juĆŒ kolejny raz, inny aniĆŒeli fundusze zaplanowane na Krajowy Plan Odbudowy. Projekt Umowy Partnerstwa zostaƂ przedƂoĆŒony do publicznych konsultacji w poƂowie stycznia 2021 r. –
w wyniku licznych uwag, przeprowadzonych konsultacji i zrealizowanych wysƂuchaƄ publicznych ostatecznie dokument zostaƂ zatwierdzony przez rząd RP oraz Komisję Europejską oraz opublikowany w lipcu 2022 r.

Fundusze europejskie będą wdraĆŒane w ramach specjalnie opracowanych programĂłw, w tym międzynarodowych i transgranicznych, a w Polsce dodatkowo zgodnie z Umową Partnerstwa w ramach 16 regionalnych programĂłw obsƂugiwanych przez urzędy marszaƂkowskie oraz
8 tematycznych programĂłw krajowych obsƂugiwanych przez stronę rządową:

  • Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, ƚrodowisko 2021-2027 (FEnIKS) – budĆŒet ok. 135 mld zƂ
  • Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju SpoƂecznego 2021-2027 (FERS) – budĆŒet ok. 21,9 mld zƂ
  • Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027 (FENG) – budĆŒet ok. 45,9 mld zƂ
  • Program Fundusze Europejskie na RozwĂłj Cyfrowy 2021-2027 (FERC) – budĆŒet ok. 11,4 mld zƂ
  • Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 – budĆŒet ok. 14,3 mld zƂ (obszar: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, ƛwiętokrzyskie, warmiƄsko-mazurskie
    i częƛciowo mazowieckie)
  • Program Fundusze Europejskie dla Rybactwa 2021-2027 – budĆŒet ok. 3,5 mld zƂ
  • Program Fundusze Europejskie Pomoc Ć»ywnoƛciowa 2021-2027 (FEPĆ») – budĆŒet ok. 2,7 mld zƂ
  • Program Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich 2021-2027 (PTFE) – budĆŒet ok. 2,5 mld zƂ

 

Realizacja przedsięwzięć (projektĂłw), zarĂłwno w trybie konkurencyjnym (konkursowym), jak i w tzw. niekonkurencyjnym, będzie moĆŒliwa dopiero po zatwierdzeniu tych przez Komisję Europejską oraz powoƂaniu komitetĂłw monitorujących dla kaĆŒdego programu. Komitety te oprĂłcz zatwierdzenia kryteriĂłw i metodyki wyboru projektĂłw będą weryfikować speƂnienie warunkĂłw oraz tzw. zasad horyzontalnych. W skƂad kaĆŒdego komitetu monitorującego wchodzić będą:

  1. przedstawiciele wƂadz krajowych i regionalnych, administracji, organizacji zrzeszających samorządy, sektora nauki,
  2. partnerzy spoƂeczni (związki zawodowe i organizacje pracodawcĂłw), biznesu oraz przedsiębiorczoƛci spoƂecznej
  3. 9 podmiotĂłw spoƂeczeƄstwa obywatelskiego, tj. organizacji pozarządowych,
    a takĆŒe ich federacji, związkĂłw.

Komitety monitorujące programy będą odgrywać duĆŒo większą rolę aniĆŒeli w poprzednich perspektywach UE z kilku powodĂłw. OtĂłĆŒ, kluczowe będzie zderzenie się z ambitnymi celami klimatycznymi wynikającymi z Europejskiego Zielonego Ɓadu wskazującym celem jest Unia Europejska jako obszar neutralny klimatycznie, spoƂeczeƄstwo sprawiedliwe i dostatnie, gospodarka nowoczesna i ekologiczna, aby to osiągnąć opracowano caƂy pakiet regulacji, elementĂłw oraz zasad, w tym DNSH (ang. Do No Significant Harm) –„nie wyrządzaj powaĆŒnej szkody”. Ponadto zgodnie z art. 15 rozporządzenia ogĂłlnego z czerwca 2021 r. ustanawiającego warunki horyzontalne korzystania z funduszy europejskich wskazano m.in. skuteczne stosowanie i wdraĆŒanie Karty Praw Podstawowych UE, oprĂłcz juĆŒ wczeƛniej obowiązujących zasad horyzontalnych, tj. rĂłwnoƛci kobiet i mÄ™ĆŒczyzn, dostępnoƛci dla osĂłb
z niepeƂnosprawnoƛcią, niedyskryminacji oraz zrĂłwnowaĆŒonego rozwoju.

“To czy wspomniane warunki i zasady będą monitorowane zaleĆŒy w znacznym stopniu od potencjaƂu, roli i zaangaĆŒowania zorganizowanego spoƂeczeƄstwa obywatelskiego.
W komitetach monitorujących muszą być obowiązkowo miejsca dla organizacji pozarządowych zajmujących się monitorowaniem kaĆŒdej ze wspomnianych zasad horyzontalnych i dbających o nasze prawa” – mĂłwi Iwona Janicka, ekspertka OgĂłlnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych.

Dodatkowo w komitetach monitorujących potrzebni będą przedstawiciele/-ki z organizacji, ktĂłre zajmują się dziaƂalnoƛcią tematycznie związaną z danymi programami, m.in.: edukacja, wƂączenie spoƂeczne, rynek pracy, zdrowie, cyfryzacja, gospodarka, sprawiedliwa transformacja, infrastruktura i transport, obszary wiejskie, miejskie obszary funkcjonalne, rewitalizacja, kultura i dziedzictwo kulturowe, rybactwo, zdrowa ĆŒywnoƛć, pomoc ĆŒywnoƛciowa dla najuboĆŒszych, wzmocnienie potencjaƂu organizacji pozarządowych
w zakresie ksztaƂtowania i realizacji polityk publicznych.

WyƂonienie organizacji pozarządowych do komitetĂłw monitorujących zgodnie z regulacjami musi się odbyć w transparentnej procedurze niezaleĆŒnie od wƂadz krajowych i regionalnych oraz ich organĂłw doradczych. Z uwagi na sukcesywne zatwierdzanie programĂłw przez Komisję Europejską wyƂonienie NGOs odbywać się będzie w najbliĆŒszych tygodniach zarĂłwno
w przypadku programĂłw krajowych, jak i regionalnych. W przypadku programĂłw krajowych wƂadną do opracowania procedury i powoƂania komisji wyborczej jest rada dziaƂalnoƛci poĆŒytku publicznego w ramach Kancelarii Prezesa Rady MinistrĂłw. Natomiast w przypadku programĂłw regionalnych stosowny proces wyborczy i powoƂanie komisji wyborczej musi zostać zrealizowany przez odpowiednie wojewĂłdzkie rady dziaƂalnoƛci poĆŒytku publicznego (odpowiednio organ doradczy marszaƂka wojewĂłdztwa).

Jedno jest pewne będzie bardzo maƂo czasu – zaledwie kilka dni na zgƂoszenia i gƂosowanie wƛrĂłd organizacji pozarządowych, a to wymagać będzie ogromnej mobilizacji i wzmocnienia wielu osĂłb, ktĂłre do tej pory moĆŒe nie zajmowaƂy się bezpoƛrednio inwestycjami i dziaƂaniami finansowanymi z funduszy europejskich, ale np. interesowaƂy się zasadami paƄstwa prawa (wolnoƛć sƂowa, prawo zrzeszania się, praworządnoƛć), prawem do informacji, prawami kobiet, niedyskryminacją osĂłb LGBTQiA, prawami osĂłb z paƄstw trzecich, dostępnoƛcią dla osĂłb z niepeƂnosprawnoƛcią oraz ochroną ƛrodowiska, troską o klimat, sprawiedliwą transformacją. Aktywnoƛć w komitecie monitorującym będzie idealna na pewno dla osĂłb, ktĂłre czuwają nad transparentnoƛcią, dbają o dostęp do dokumentĂłw, monitorują zamĂłwienia publiczne.

Forma zaangaĆŒowania w komitecie monitorującym moĆŒe dotyczyć roli czƂonka/czƂonkini komitetu monitorującego (lub zastępcy), a takĆŒe funkcji obserwatora. Warto wiedzieć, ĆŒe zaangaĆŒowanie w prace komitetu i w powoƂanych w jego ramach grupach roboczych to funkcja obywatelska (spoƂeczna) związane jest z udziaƂem w posiedzeniach, ale teĆŒ analizą dokumentĂłw pod kątem obszaru/zagadnienia, w szczegĂłlnoƛci dot. zasad i warunkĂłw oraz kryteriĂłw wyboru projektĂłw, a takĆŒe kontakt ze Ć›rodowiskiem NGOs, udostępnianie materiaƂów, formuƂowanie opinii, rekomendacji, postulatĂłw w imieniu ƛrodowiska NGOs.

NabĂłr do komitetĂłw dotyczy perspektywy budĆŒetu UE na lata 2021-2027 (+2lata). CzƂonkowie komitetu monitorującego (i zastępcy) mogą liczyć na wsparcie z budĆŒetu danego programu
w ramach tzw. pomocy technicznej. Wsparcie uzaleĆŒnione będzie takĆŒe od ewentualnej dotacji pozyskanej przez organizacje spoƂeczeƄstwa obywatelskiego na wsparcie przedstawicieli/-ek NGOs w procesie monitorowania funduszy europejskich. Na chwilę obecną na pewno moĆŒna liczyć na dostęp do informacji, udziaƂ w szkoleniach i konferencjach oraz spotkaniach oraz zwrot kosztĂłw przejazdu na posiedzenia komitetu.

OFOP zachęca do wypeƂnienia formularza celem analizy moĆŒliwoƛci i potencjaƂu organizacji pozarządowych do prac w komitetach monitorujących i wspóƂpracy w tym zakresie. Organizacje mogą liczyć na moĆŒliwoƛć wymiany doƛwiadczeƄ, wsparcie specjalistĂłw, udziaƂ
w spotkaniach informacyjnych i przygotowawczych, m.in. 9 listopada i 14 grudnia. ZgƂoszenia zainteresowanych osĂłb, ktĂłre chcą otrzymywać aktualne informacje i korzystać ze wsparcia OFOP przyjmowane są przez formularz – link: https://bit.ly/3PB1PkH

Zainteresowanych startem do komitetĂłw monitorujących bez doƛwiadczenia w tej kwestii OgĂłlnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych zaprasza na spotkania wprowadzające
w tematykę funduszy europejskich na lata 2021 2027 w następujących terminach.

  • 8 listopada 2022 (wtorek) godz. 19:00
  • 9 listopada 2022 (ƛroda) godz. 14:00
  • 23 listopada 2022 (ƛroda) godz. 14:00
  • 24 listopada 2022 (czwartek) godz. 19:00
  • 7 grudnia 2022 (ƛroda) godz. 14:00

Będą to spotkania trwające ok. 1h. Podczas kaĆŒdego z nich zostanie omĂłwiona struktura programĂłw finansowanych z funduszy europejskich na lata 2021-2027, zasada partnerstwa, zasady horyzontalne, czym wƂaƛciwie są komitety monitorujące. Będzie okazja do zapoznania się z nazewnictwem. Spotkanie jest dedykowane osobom, ktĂłre chcą się wdroĆŒyć w tematykę i nie czują się pewnie nt. tego jakie zadania mogą mieć przedstawiciele/-ki NGOs w komitetach monitorujących.

Zachęcamy do zapoznania się z nagraniami, ktĂłre przybliĆŒają aspekty zasad horyzontalnych:

Więcej informacji: www.ofop.eu
W sprawach komitetĂłw monitorujących prosimy o kontakt: komitetymonitorujace@ofop.eu

Oprac. Iwona Janicka, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych

Partnerstwo dla lepszej perspektywy!

OgĂłlnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych realizuje dziaƂania rzecznicze i sieciujące na mocy porozumienia ze Stowarzyszeniem KLON/JAWOR i przy wsparciu Polsko-AmerykaƄskiej Fundacji Wolnoƛci. Korzystamy ze wsparcia CIVITATES i European Climate Foundation.